Srbija parlamentarna republika u jugoistočnoj Evropi

Srbija je parlamentarna republika u jugoistočnoj Evropi. Graniči na sjeveru sa Mađarskom, Na istoku sa Rumunijom i Bugarskom, a na jugu sa Makedonijom i Kosovom, na jugozapadu sa Crnom Gorom, a na zapadu sa Bosnom i Hercegovinom i Hrvatskom. Srbija zvanično ne priznaje otcjepljenje Kosova, te ga smatra i dalje svojim dijelom. Novija historija Srbije je vezana za raspad SFR Jugoslavije. Nakon otcjepljenja bivših republika SFRJ 1992. godine, Srbija se smatra zakonskom nasljednicom Savezne republike Jugoslavije .[2]

Srbija je članica Organizacije za crnomorsku saradnju (BSEC), CEFTA-e i Ujedinjenih naroda od 2000. godine.
Antičko doba
U starom vijeku teritorija Srbije je bila rimska provincija Mezija. Srbi su naselili oblast u 7. vijeku, u 8. su osnovali prvu državu, te u 9. primili kršćanstvo. Prvi srpski poznati knez zvao se Višeslav, rodonačelnik dinastije Vlastimirovići, koja je vladala Srbijom 750-959. Prve sukobe Srbi su imali s Bizantincima i kasnije, Bugarima. 1085-1106 Srbijom upravlja dinastija Vukanovića, čiji je rodonačelnik veliki župan Vukan.

Srednji vijek
Stefan Nemanja
1168. godine na vlast dolazi veliki župan Stefan Nemanja. Nemanjina država je obuhvaćala područja: Zahumlje, Neretvanska Krajina, Makarsko primorje, Travunja, Duklja, Kosovo, Metohija bez Prizrena, Južno i Veliko Pomoravlje, oblast između Drine i Velike Morave, te gornje i srednje Podrinje. 1217. papa Honorije III daje dozvolu da se Srbija proglasi kraljevinom (Stefan Prvovenčani). Dvije godine kasnije Rastko Nemanjić tj. Sveti Sava postaje prvim srpskim arhiepiskopom.

Na najvećem vrhuncu moći Srbija je bila za vrijeme cara Stefana Dušana, kada je obuhvaćala teritoriju današnje Srbije (bez Vojvodine), Crne Gore, južne Dalmacije (bez Dubrovnika), Albanije, Makedonije, Tesalije i Epira. Smrću Dušanovog sina, cara Stefana Uroša 1371, rasulo se Srpsko carstvo i ugasila loza Nemanjića.

1371.-1427. Srbijom je vladala dinastija Lazarevića tj. knjaz Lazar i njegov sin despot Stefan. 28. juna 1389. dogodila se Kosovska bitka između Srbije i Osmanlijskog carstva. U bitki je poginuo sveti knez Lazar i osmanlijski sultan Murat. 1402. Lazarev sin, Stefan, postaje despotom. 1427.-1459. Srbijom vlada dinastija Brankovića.

Pad pod Osmanlijsko carstvo
Srbija je konačno pala pod Osmanlijsko carstvo 1459. Prva seoba Srba sa Kosova u Austro-Ugarsko carstvo se dešava pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem 1690. Do Druge seobe Srba je došlo nakon Požarevačkog mira 1739. pod patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem Šakabendom. Dok su se Srbi iseljavali iz Stare Srbije (Sandžaka i Kosova), ta područja su naseljavali Albanci. Posljedice ovakvog premještaja stanovništva bit će dugotrajne.

Ustanci
Zbog turskih zuluma nad srpskim stanovništvom, 1804. godine, u Topoli je podignut Prvi srpski ustanak pod vodstvom Karađorđa Petrovića. U tom periodu osnovan je Univerzitet u Beogradu (1808). Ustanak je ugušen 1813. U Orašcu je 1815. podignut Drugi srpski ustanak na čelu sa knezom Milošem Obrenovićem. Rezultati ovog ustanka su vidljivi 1830. kada Porta proglašava Srbiju vazalnom kneževinom. Prvi ustav Srbija je dobila 1835. 1867. donijet je ferman o povlačenju turskih garnizona iz srpskih gradova. Nezavisnost Srbije je priznata na Berlinskom kongresu 1878. Knez Milan Obrenović postaje srpskim kraljem 1882. Obrenovići i Karađorđevići su naizmjence vladali u 19. vijeku. Posljedni Obrenović, kralj Aleksandar, ubijen je zajedno sa kraljicom Dragom 1903. Tad na vlast dolazi kralj Petar I Karađorđević.

Novi vijek
Balkanski ratovi
Srbija, Bugarska, Crna Gora i Grčka krenule su 1912. u Prvom balkanskom ratu u konačno oslobađanje od osmanlijske vlasti. Nakon rata Srbiji je uskraćen izlazak na Jadransko more, preko sjeverne Albanije, a Bugarska je bila nezadovljna podjelom Makedonije. To je prouzrokovalo Drugi balkanski rat 1913. kada su Srbija, Grčka, Osmanlijsko carstvo i Rumunija brzo pobijedile Bugarsku.

Prvi svjetski rat
Austro-Ugarska je bila uplašena jačanjem Srbije, koja joj je remetila planove za prodor na istok. Iskoristila je Sarajevski atentat za objavu rata Srbiji 28. jula 1914. Tada je počeo Prvi svjetski rat. Cerska i Kolubarska bitka su bile prve savezničke pobjede u Prvom svjetskom ratu. Povlačenje preko Albanije je počelo 1915. Tri godine kasnije probijena je Solunska fronta. Srbija je iz rata, kao i iz prethodnih dva, izašla kao pobjednik. Država Slovenaca, Hrvata i Srba, koja se plašila italijanskog napada, se ujedinila sa proširenom Srbijom odlukom Narodnog vijeća u Zagrebu 25. novembra 1918.

Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
Dana 1. decembra 1918 je stvorena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, koja je 1929. promijenila ime u Kraljevina Jugoslavija. Kralj Aleksandar Karađorđević je ubijen od strane makedonskog VMRO i hrvatskih ustaša 1934.

Drugi svjetski rat
U Drugom svjetskom ratu, Jugoslavija je okupirana od strane Hitlerovske koalicije. Bosna i Hercegovina je ušla u sistem Nezavisne Države Hrvatske. Baranja i Bačka su pripojena Mađarskoj. Crna Gora je bila pod italijanskom okupacijom. Kosovo i zapadna Makedonija su postale dijelom tzv. Velike Albanije. Makedonija je ušla u sastav Bugarske. Sužena Srbija i Banat su bile pod njemačkom okupacijom. Za vrijeme Drugog svjetskog rata u Srbiji su djelovali: Jugoslovenska vojska u otadžbini – Četnički oslobodilački pokret generala Dragoljuba Mihailovića, Odredi Komunističke Partije Jugoslavije – Partizanski oslobodilački pokret Josipa Broza Tita, te kvislinzi Srpska državna straža generala Milana Nedića i Srpski dobrovoljački korpus Dimitrija Ljotića.

Od 1945.-1992. Srbija je federalna jedinica Socijalističke federalne republike Jugoslavije.

Savezna republika Jugoslavija
27. aprila 1992. zajedno je sa Crnom Gorom formirala Saveznu republiku Jugoslaviju. 1992-95 bila pod općim sankcijama Vijeća sigurnosti UN. Od 1998. na Kosovu počinju sukobi terorističke Oslobodilačke Vojske Kosova i srpske policije. 24.03-10.06.1999. bombardirana od strane Sjevernoatlantskog saveza. 2004. predsjednik Republike je Boris Tadić (Demokratska Stranka), predsjednik vlade je Vojislav Koštunica (Demokratska Stranka Srbije), a predsjednik Narodne Skupštine Predrag Marković (G17+). Od 5. juna 2006. godine, odvajanjem Crne Gore postaje nezavisna država. Otcjepljivanjem Kosova 17. februara 2008. godine Srbija se prostire u AVNOJ-evskim granicama SR Srbije i SAP Vojvodine.

Moderno doba
Teritorija Srbije je predmet međunarodnog neslaganja. Zvanični stav Srbije, koji se poziva na Ustav prihvaćen u novembru 2007. godine kao i Rezoluciju Ujedinjenih naroda broj 1244 je da Srbija u svom sastavu ima Autonomnu pokrajinu Vojvodina, centralnu ili užu Srbiju i Autonomnu pokrajinu Kosovo i Metohija. Kosovo, koje je od 1999. godine po administrativnom kontrolom Ujedinjenih nacija, jednostrano je proglasilo nezavisnost 17. februara 2008. godine.

Geografija
Glavni članci: Općine i naselja u Srbiji, Klima Srbije i Vode Srbije
Uprava
Oblik vladavine: republika
Glasačko pravo: 18 godina (16 godina ako je osoba zaposlena)
Nacionalni praznici: 1. i 2. januar-Nova godina, 7. januar-Božić, 15. februar-Dan državnosti, Uskrs-po pravoslavnom kalendaru, 1. i 2. maj-Dan rada, 28. juni-Vidovdan, 27. januar Dan duhovnosti
Stranke: Demokratska Stranka (Boris Tadić), Srpska Radikalna Stranka (Vojislav Šešelj), Demokratska Stranka Srbije (Vojislav Koštunica), G17 plus (Mlađan Dinkić), Socijalistička Partija Srbije (Ivica Dačić), Srpski Pokret Obnove (Vuk Drašković), Liga socijaldemokrata Vojvodine (Nenad Čanak), Savez vojvođanskih Mađara (Jožef Kasa), Sandžačka Demokratska Partija (Rasim Ljajić).
Ustavno uređenje i politički sistem
Republika Srbija je sekularna država s republikanskim oblikom vladavine .

Teritorijalna organizacija
Srbija Republika Srbija
Autonomna pokrajina :
- Vojvodina
Po Ustavu iz 2006. godine, Srbija je podijeljena na dvije autonomne pokrajine Vojvodinu, na sjeveru i Kosovo i Metohiju na jugu. Ovim je Ustavom srbijanskim pokrajinama vraćena autonomija koju su te pokrajine imale u periodu od 1974-89, a koja je ukinuta 1989. godine, centraliziranjem Srbije unutar SFRJ. Ostatak Srbije, često kolokvijalno nazvan Centralna Srbija, ili Uža Srbija, ne predstavlja političku jedinicu Srbije, te samim tim nema ni posebno ime. Otcjepljivanjem Kosova i proglašavanjem nezavisnosti 2009. godine, Srbija se de facto sastoji od jedne pokrajine i Centralne Srbije, mada srbijanski zakoni i dalje Kosovo, pod nazivom Kosovo i Metohija (Kosmet) smatraju sastavnim dijelom države. Administrativni centri pokrajina su Novi Sad i Priština. Ustavnim i drugim zakonskim promjenama u Srbiji 2013. godine teži se ka promjeni zakonskih odredaba u Vojvodini, koja se želi pretvoriti u region, bez prava na Skupštinu i drugih institucija, koje bi mogle imati važan politički značaj. Drugi nivo podjela je podjela na okruge. Srbija je podijeljena na 30 okruga, od kojih Beogradski okrug ima poseban status. Osamnaest okruga nalazi se u Centralnoj Srbiji, sedam u Vojvodini, a pet na Kosovu. Okruzi su podijeljeni na gradove i općine, a neki veći gradovi su podijeljeni na gradske općine (Beograd, Novi Sad, Niš, Požarevac, Vranje i Kragujevac). U Srbiji status grada ima ukupno 24 naselja, a status općina ukupno 150 naselja, od kojih su 30 na Kosovu.

Statistički regioni

Pet statističkih regiona
Glavni članak: Statistički regioni Srbije
Srbija je regionalno po normama NUTS-a podjeljena na pet statističkih regiona: Vojvodinu, Beograd, Šumadiju i zapadnu Srbiju, Južnu i istočnu Srbiju i Kosovo. Ovi regioni su na NUTS-2 razini po Nomenklaturi statističkih teritorijalnih jedinica - NUTS Evropske unije i grupirani su u dvije više NUTS-1 jedinice.[3]

Srbija - Sjever: (Vojvodina i Beograd)
Srbija - Jug: (Šumadija i zapadna Srbija, Južna i istočna Srbija i Kosovo[N 1])
Okruzi

Okruzi Republike Srbije
Glavni članak: Okruzi u Srbiji
Teritorija Srbije je podijeljena na 29 upravnih okruga i teritoriju grada Beograda. upravni okruzi su oblik dekoncentracije vlasti tzv. deataširani centri, na čelu upravnog okruga nalazi se načelnik, koji nema velike nadležnosti, ali je odgovoran Vladi Srbije za provođenje propisa Vlade na području okruga, a praktički on ima položaj emisara, no njegove nadležnosti su znatno veće u slučaju velikih nesreća ili elementarnih nepogoda. Okrug se sastoji od nekoliko jedinica lokalne samouprave: gradova i općina, koje za razliku od okruga predstavljaju vid decentralizacije vlasti, i kao takve imaju svoje originerne prihode i organe lokalne vlasti. Od 29 okruga, pet okruga se nalazi na teritoriji Kosova i Srbija nad njima od proglašavanja nezavisnosti 2009. nema upravu.

Gradovi i općine
Glavni članci: Gradovi u Srbiji i Općine u Srbiji
U Srbiji, status grada ima 25 naselja, od kojih Beograd ima poseban status. Veći gradovi su podijeljeni na gradske općine, dok su ostala naselja definirana kao općine, jedinice lokalne samouprave.

Najveći gradovi u Srbiji
Beograd
Beograd
Novi Sad
Novi Sad
Mjesto Ime grada Administrativna podjela Srbije Broj stanovnika Mjesto Ime grada Administrativna podjela Srbije Broj stanovnika
1 Beograd Beogradski okrug 1.659.440 (Popis 2011.)[N 2] 11 Šabac Mačvanski okrug 115.884 (Popis 2011.)
2 Novi Sad Južnobački okrug 341.625 (Popis 2011.)[N 3] 12 Smederevo Podunavski okrug 108.209 (Popis 2011.)
3 Niš Nišavski okrug 260.237 (Popis 2011.)[N 4] 13 Novi Pazar Raški okrug 100.410 (Popis 2011.)
4 Kragujevac Šumadijski okrug 179.417(Popis 2011.)[N 5] 14 Valjevo Kolubarski okrug 90.312 (Popis 2011.)
5 Leskovac Jablanički okrug 144.206 (Popis 2011.) 15 Sombor Zapadnobački okrug 85.903 (Popis 2011.)
6 Subotica Južnobački okrug 141.554 (Popis 2011.) 16 Vranje Pčinjski okrug 83.524 (Popis 2011.)[N 6]
7 Kruševac Sjevernobački okrug 128.752 (Popis 2011.) 17 Sremska Mitrovica Srijemski okrug 79.940 (Popis 2011.)
8 Kraljevo Raški okrug 125.488 (Popis 2011.) 18 Loznica Mačvanski okrug 79.327 (Popis 2011.)
9 Pančevo Južnobanatski okrug 123.414 (Popis 2011.) 19 Užice Zlatiborski okrug 75.334 (Popis 2011.)
10 Zrenjanin Srednjobanatski okrug 123.362 (Popis 2011.) 20 Požarevac Braničevski okrug 73.944 (Popis 2011.).[N 7]

Demografija
Po popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. u Srbiji koji je proveden od 1. do 15. oktobra 2011, u Srbiji je živjelo je ukupno 7.186.862 stanovnika.[1] Popis stanovništva provoden je na temelju Zakona o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova u 2011. Godini ("Službeni glasnik RS", br. 104/09 i 24/11).[1] Popis je trebalo da se održi od 1. do 15. aprila, ali je zbog nedostataka sredstava odložena za oktobar. Popisivanje je naknadno produženo do 18. oktobra, a u Beogradu, Kragujevcu, Nišu, Novom Sadu i drugim gradovima i općinama gdje je bilo potrebno do 20. oktobra. Rezultati popisa su nepotpuni zbog bojkota dijela albanskog stanovništa u općinama Bujanovo i Preševo, te u manjoj mjeri u općini Medveđa.

Nacionalna pripadnost
Narod Broj
stanovnika %
Srbi 5.988.150 83,32%
Mađari 253.899 3,53%
Neizjašnjeni i neopredijeljeni [N 8] 160.346 2,23%
Romi 147.604 2,05%
Bošnjaci 145.278 2,02%
Nepoznato [N 9] 81.740 1,14%
Hrvati 57.900 0,81%
Slovaci 52.750 0,73%
Crnogorci 38.527 0,54%
Vlasi 35.330 0,49%
Kompletna tabela
Maternji jezik
Jezik Broj
stanovnika %
Srpski [N 10] 6.330.919 88,09%
Mađarski 243.146 3,38%
Bosanski 138.871 1,93%
Romski 100.668 1,40%
Nepoznato [N 11] 81.692 1,14%
Slovački 49.796 0,69%
Broj popisnika koji se nisu izjasnili[N 12] 46.499 0,65%
Vlaški 43.095 0,60%
Ostali[N 13] 39.463 0,55%
Rumunski 29.075 0,40%
Kompletna tabela
Vjeroispovijest
Religija Broj
stanovnika %
Pravoslavna 6.079.396 84,59%
Katolička 356.957 4,97%
Islamska 222.828 3,10%
Ne izjašnjavaju se [N 14] 220.735 3,07%
Nepoznato [N 15] 99.714 1,39%
Ateisti 80.053 1,11%
Protestanti 71.284 0,99%
Agnostici 4010 0,06%
Ostale kršćanske religije [N 16] 3.211 0,04%
Kompletna tabela
Ekonomija
Sa BDP (PPP) koji je za 2011. predviđen u iznosu od 83,41 milijardi $, ili 11,255$ po glavi stanovnika (PPP), Srbija spada ekonomije sa srednjim gornjim prihodom. Direktne strane investicije (En:FDI) su u 2006. iznosile 5,85 milijardi $, odnosno 4,5 milijardi €. FDI je za 2007. dostigao 4,2 milijardi $, dok je realni BDP po stanovniku, pretpostavlja se, dostigao 6.178 $, u aprilu 2011. Rast BDP je išao po stopi od 6,3% u 2005., 5,8% u 2006., sa dostizanjem 7,5% u 2007. i 8,7% u 2008., kao najbrže rastuća ekonomija u regionu.

Ekonomija ima veliku stopu nezaposlenosti, od 14%, kao i nepovoljan trgovinski deficit.

U julu 2010., kreditni rejting po agenciji Dun & Bradstreet, za Srbiju je iznosio DB4d, što zanči da je ostao isti kao i prethodni rejting. Izražena je zabrinutost zbog oporavka od svjetske ekonomske krize, sporijeg nego što se očekivalo. Ujedno, nastavlja se situacija visokog poslovnog rizika zbog niskih kreditnih kapaciteta, povećane korupcije, i općenito loših ekonomskih izgleda. Navedena agencija izražava zabrinutost zbog visokog kreditnog duga i velikog broja stranih banaka u finansijskom sektoru, što čini povećan rizik od nestabilnosti.

Telekomunikacije
89% domaćinstava u Srbiji ima fiksnu telefonsku liniju. Istovremeno preko 9,60 miliona ljudi koristi mobilne telefone, što je više od samog broja stanovnika za oko 30%.

Transport
Postoje sljedeći međunarodni aerodromi u Srbiji: Aeorodrom Nikola Tesla, Beograd; Konstantin Veliki u Nišu, međunarodni aerodrom u Vršcu.